((کاماآسا)) از پارسیان هند که از سوی موبدان هندی برای پرسش و پاسخ درباره امور دینی نزد موبدان ایرانی فرستاده شد بود، دربازگشت به هند با خود ((روایتی)) را برد که پس از مرگش شناخته شد . آسا در این روایت نزدیک به سه چهارم روایت پهلوی را به فارسی برگردانیده است. برای مثال درهای بیست وچهارم و سی و چهارم تا سی چهارم صد در بندهش که بخشی از روایت آسا را تشکیل می دهد، برابر فصول بیست و چهارم روایت پهلوی است، و از آنجا که ((آسا)) کتا ب خود را در سال ۸۹۶ یزدگردی برابر با ۱۵۲۷ میلادی از ایران به هند برده است، پس تاریخ نگارش روایت پهلوی باید پیش از این تاریخ باشد. روایت پهلوی که در دستنویس ها همراه متن دادستان دینی آمده است ، به تنهایی در سال ۱۹۱۳ توسط دابار با استفاده از چهار دستنویس در بمبئی به چاپ رسید دابار موارد اختلاف دستنویس ها، افتادگی، افزونیها و جابجایی ها را در زیر نویس کتاب آورده و با در نظر گرفتن موضوعهای کتاب، آن را به شصت و پنج فصل تقسیم کرده است.
متن یا دستنویس دیگر که دینی و شامل احکام عملی زرشتیان است، شایست نشایست است، که نام نویسنده یا به عبارت دقیق تر ، نویسندگان کتاب شناخته نیست. دستنویس هایی که متن شایست نشایست را درخود دارند، به نظر می رسد که اصولا از دو دستنویس کهن رونویس شده اند که یکی را می توان K (منظور نسخه از هند رفته به کپنهاک )و دیگری را M نوشته شده باشد. دستنویس K را به سال ۱۸۲۰ را سک از هند به اروپا برد. این دستنویس بسیار فرسوده است و در آن سه پایان نوشت در جایهای مختلف آمده است که تاریخ ۶۹۰، ۷۲۰، ۷۰۰ یزدگردی را دارد. نام کاتب آن معلوم نیست ، اما دستنویسی که این پایان نوشته ها به آن باز می گردد به نام هیربد زاده ((مهرآبان کیخسرو)) است. حدس می زنند که تاریخ کتابت آن نباید خیلی پس از سال ۷۲۰ یزدگردی یعنی ۷۳۰ هجری و ۱۳۵۱ میلادی و چند سال قبل از سال ۷۶۶ یزدگردی یعنی ۷۷۶ هجری و ۱۳۷۹ میلادی باشد. دستنویس M که اینک با شماره M۵۹ در کتابخانه ملی مونیخ است، در سال ۱۸۶۶ میلادی توسط هوک از هندوستان به اروپا رسید. این دستنویس پایان نوشتی دارد که نشان می دهد به سال ۷۶۶ یردگری به خط استاد پشوتن رام کام دین شهریار نریوسنگ شهمرد شهریار بهرام موبد هرمزدیار مرزبان جهشیار از شهر بروج از روی دستنویسی که از آن رستم مهرآبان جهشیار بوده و درسال ۶۱۸ پارسی به نگارش در آمده ، بازنویسی شد ه است . این متن K۲۰ با شماره ۴۸ در گنجینه ی دستنویس های پهلوی و پژوهش های ایرانی در دسترسی است.
از دیگر متون دینی، گزیده های زادسپرم است؛ که نوشته زادسپرم فرزند جوان جم می باشد، کوتاه سخن آن که زاد سپرم هیربد نیمروز فرزند جوان جم شاپوران رد پارس و کرمان، در اواسط قرن سوم هجری زاده است.
نژاد او با چند واسطه به آذرباد ماراسیندان موبدان موبد شاپور دوم ساسانی می رسد ، منوچهر برادر بزرگ زاد سپرم پس از مرگ پدر جای او را می گیرد . این هر دو برارد نام آورند اما در اندیشه و دریافت با یکدیگر اختلاف دارند . منوچهر موبدی سنتی و پای بند به گفته های گذشتگان است ، اما زاد سپرم نوآوری است که بسیاری از پندارهای پیشینیان را نمی پذیرد و در میان اندیشه های خود دلیر است. از جمله پارسیان فرهیخته هند که بر روی این متن کار فراوان کرد،"روان شاد بهرام گور تهمورس انکلساریا"(۱۹۶۴) بود . او براساس چند دستنویس که در دست داشتند متنی انتقادی و تصحیح شده از أن تهیه کرده و همه کتاب را به جز چند بند از فصل سی و پنجم، به زبان انگلیسی ترجمه کرده و مقدمه ای سودمند و مفصل در زمینه مطالب کتاب و زندگی زادسپرم نوشته و همه را در کنار هم در یک جلد به چاپ رسانیده است. این کار در حقیقت پایه همه پژوهش های بعدی در زمینه "گزیده های زادسپرم" است.
از دیگر متون دینی که از اهمیت وافری در حوزه گنجینه دستنوشته های پهلوی برخوردار است کتاب دینکرت است که نیمی از کتاب سوم تا کتاب نهم را دربرمی گیرد و دائره المعارف مزدسینی به حساب می آید. از این اثر سه نسخه دستنویس با علائم دستنویس ۳-K ، دستنویس د – ۱۰ الف و دستنویس ۵ – ج در مجموعه دستنوشته های پهلوی جای گرفته است. پایان نویس کتاب (دستنویس د – ۱۰ الف) که پهلوی و فارسی است ، روشنگر این است که در روز خرداد ماه دی دادار، این دستنویس را دستور ایرج بی سهرابجی مهرجی رانا به پایان رسانده و آنرا از روی دستنویس دیگری نوشته است که از آن دستور کیقباد، سپهر دستور رستم، پسر دستور نوشیروان و به خط پدرش دستور رستم پسر دستور نوشیروان پسر دستور سهراب پسر دستور رستم پسر دستور مانک پسر دستور مهرنوش پسر دستور کیقباد ماهیار (مهرجی رانا) بوده است، که در روز فروردین ماه آذر سال ۱۱۱۱ یزدگردی (۱۷۴۲ م) از نوشتن آن فراغت یافته است.
دیگر دستنوشته پهلوی که هم می توان آنرا در جرگه متون دینی قرار داد و هم در میان حقوقی یا به تعبیری غیردینی، مایتکان هزاردادستان است که مباحث حقوقی مطروحه در عصر ساسانیان را در یک بر یک برمی شمرد.
نگارش این کتاب به قرن دهم میلادی می رسد، یعنی آنگاه که خط و زبان پهلوی به فراموشی سپرده شده ، در نتیجه کتابت این اثر می تواند با دشواری های بسیار همراه ، بوده باشد . این متن در گنجینه دستنوشته های پهلوی در ایران با علامت D۳۹ وارد شده است : پایان نویس فارسی این متن می نمایاند که این دستنویس را ایرج جی دستور سهراب جی مهر جی را نا به خواهش ک . ر. کاما برای کتابخانه ملافیروز از روی دستنویس کهنه و فرسوده بی آغاز و انجامی که در اختیار هیربد. ت. د . انگلسماریا بوده است و به وسیله موبد تیرانداز اردشیر یزدی به دست وی رسید، نوشته است
دینکرت نیز همانند بندهش شامل مطالب بسیار قدیمتر می باشد که تالیف آن را به دو موبد بزرگ به نامهای آتورفرنبغ فرخزاداذن، و آتور باد ایمیدان نسبت می دهند . آتور فرنبغ فرخزادان موبد پارس در عهد خلیفه عباسی مامون می زیسته است، و هم اوست که در حضور این خلیفه با زردشتی مسلمان شده ای به نام عبداله مناظره کرده است و شرح آن به پهلوی در رساله ای بنام گجستگ ابالیش به یادگار مانده است. بخش های اولیه دینکرت اثر این موبد است: اما تاریخ حیات موبد دوم یعنی آتوربادایمبدان چندا ن روشن نیست. وی باید به احتمال همان موبد ایمیدان باشد که پسرش اسفندیار (موبد بزرگ) در سال ۹۳۶ میلادی در گذشته است: به تعبیری دیگر او باید همان موبدی باشد که نامش در بندهش برده شده و از هم عصران موبد زادسپرم است.
متن دیگر دادستان دینیک است که در آن منوچهر برادر تندرو زادسپرم به بیش از ۹۲ سوال مزداپرستان پاسخ می گوید. این کتاب را هیربد تهمورس دینشاه انکلساریا با مقاله چند دستنویس ویراسته و به چاپ رسانده، ولی بدبختانه پس از چاپ چهل پرشش و پاسخ از این جهان رخت بربست. پس از او پسرش ب .ت . انگلساریا ، خواست کار پدر را به پایان رساند که پیش آمد های روزگار او را از اینکار بازداشت. این اثر در گنجینه دستنوشته های پهلوی به شماره –۴۰ وارد شده است. دستنوشته هایی که هیربد تهمورس و پسرش بهرام تهمورس مورد استفاده قرار داده اند عبارتند از:
۱) دستنوشته منحصر بفرد هیربد تهمورس ، که وی به سال ۱۸۶۹ م آنرا از ایران وارد ساخت این دستنوشته در سال ۱۵۱۰ – ۱۵۳۰ میلادی توسط گوپت شاه رستم بندار کتابت شده است.
۲) دستنوشته مرزبان فریدون رستم بندار، که وی آنرا مهربانانه تحویل هیربد تهمورس داد، این دستنوشته را دستور جمشیدجی پشوتن جی اهل بولسار در سال ۱۵۷۱ م کتابت کرده است .
۳) دستنوشته ایرانی (k۳۵) (متعلق به موزه کپنهاک که توسط وست به هیربد تهمورس تقدیم شد.
۴) دو دستنوشته در هند (j۱,j۲): که آنها را محروم دستور جاماسب جی منوچهر جی جاماسب آسا به هیربد تهمورس در سال ۱۸۶۹ تحویل داد.
۵) یک دستنوشته هندی دیگر (H) متعلق به مرحوم دستور هوشنگ جاماسب که مرحوم دستور جاماسب جی آنرا به هیربد تهمورس تقدیم کرد.
۶) یک دستنوشته هندی دیگر (Df) : که ترجمه فارسی آن توسط هیربد تهمورس از مرحوم دانجیبای فرامجی پاتل خریداری شده و بنظر می رسد که توسط مرحوم دستور جمشید جی پشتوتن جی اهل بولسار کتابت شده باشد.
و بالاخره به متن دینی نامگلیهای منوچهر برمی خوریم، که دابار در سال ۱۹۱۲ آنرا ویراست و در بمبئی به چاپشی رسانید.