ورزش در ایران باستان

عنوان: ورزش در ایران باستان 5/12/2008, 13:35

ورزش در ایران باستان

تاریخ ورزش و برگزاری مسابقات ورزشی در ایران باستان آنطور كه باید و شاید روشن و آشكار نیست. زیرا اعمال نابخردانه برخی پادشاهان و اعمال آنها باعث به آتش كشیدن كتابخانه‌ها و معدوم كردن بسیاری از آثار قدیمی ایران گردیده است. اما منابع محدودی مانند اوستا، سنگ نوشته‌ها، حجاریها، مسكوكات و برخی از كتابهای ادبی و تاریخی وجود دارد.

ورزش ایران در بعضی بخشها از قدمت بیشتری نسبت به ورزش یونان برخوردار است. در یونان باستان بازیهای المپیك شامل دویدن، كشتی، مشت‌زنی، اسب دوانی، ارابه‌رانی و پنجگانه بود. اما در ایران ضمن اینكه بعضی از این ورزش‌ها سابقه بیشتری دارد، ورزشهایی مثل تیروكمان، قایق‌رانی، رقص و ... رایج بوده است.

كتزیاس Ktsias پزشك یونانی دربار اردشیر هخامنشی در كتاب خود با عنوان «پرسیكا» كه در حدود 400 ق.م. نوشته شده مطالبی دباره ورزش در ایران باستان نوشته است.

دوریس Duris نیز مطالبی در مورد ورزش ایران باستان نوشته بود كه آن هم مثل پرسیكا از بین رفته ولی قبل از اینكه از بین برود نویسندگان دیگر مطالب او را در كتب خود مورد اشاره قرار داده اند. دوریس در حدود سال 280 ق.م. می‌زیسته است.

آتنائوس Atheneaus در بخش هفتم كتاب تاریخ خود نوشته است:
«در میان همه جشنهای ایران فقط در جشن مهر (میترا mitra) پادشاه ایران حضور می‌یابد، ایرانیان پای می‌كوبند و می‌رقصند. گذشته از ایرانیان هیچیك از مردم آسیا، چنین كاری انجام نمی‌دهند. ایرانیان آنچنان كه خواندن را می‌آموزند، رقصیدن را هم یاد می‌گیرند. گویند كه جنبشهای اندامها در پایكوبی، پیكر آدمی را استوار می‌كند.»

استرابون Strabon جغرافیانویس یونانی كه از سال 63 ق.م. تا 19 میلادی می‌زیسته می‌نویسد:
«در ارمنستان هم اسب‌های خوب می‌پرورند كه پست‌تر از اسبهای سرزمین ماد نیستند. مرزبان (خشتروپان - ساتراپ) ارمنستان هر سال در هنگام جشن مهرگان 20000 كره اسب به دربار شاهنشاه هخامنشی خراج می‌فرستد.»

مهریشت بخشی از اوستاست كه بوسیله «آشوزرتشت» پیغمبر زرتشتیان آورده شده است. آشوزرتشت به عقیده ارسطو دانشمند یونانی و «ادكوس» یك مورخ یونانی در سال 634 قبل از میلاد ظهور كرده است. ترجمه برخی از فقره‌های مهریشت در این فرصت خالی از لطف نیست:
«اسبهای پیمان شكنان در زیر بار سوار خویش خیره‌سری كنند و از جای گام بیرون نگذارند و اگر هم بجنبند، چندان پیش نروند، نیزه‌ای كه دشمن بدگوی به مهر، به سوی هماورد خود پرتاب كند به عقب برگرداند.» - فقره 20
«كسانی كه مهر را از نابكاری خویش آزرده و ناخشنود كنند، در هنگام كارزار تیرهای پرعقاب آراسته آنان هرچند كه از زه كمان، خوب كشیده شود و جست پرواز گیرد به نشان نرسد، و نیزه‌های سرتیز آنان با دسته‌های بلند هرچند كه از نیروی بازوان خوب انداخته شود، به تنشان نرسد.» - فقره 39
«در گردونه مهر، هزار كمان خوب ساخته شده نهاده و بسیاری از این كمانها به زه گوزن آراسته، آنچنان خوب ساخته شده كه تندی نیروی اندیشه، پران و به تندی نیروی اندیشه به سوی نابكاران روان گردد. هزار گرز آهنین در گردونه مهر نهاده شده كه به تندی نیروی اندیشه نابكاران و پیمان شكنان روان گردد.» - فقره 132

گزنفون مورخ بزرگ یونانی در كتاب خود «تربیت كوروش» می‌نویسد:
«... در هر شهر پارس جایی است بنام «الواترا»، قصر شاهی یا حكومت و سایر ابینه دولتی در اینجا واقع شده و محل تربیت و پرورش افراد است این محل چهار قسمت دارد، یكی برای كودكان، دیگری برای نوجوانان، سومی برای مردان، چهارمی برای كسانی كه دیگر نمی‌توانند اسلحه برگیرند و موافق قانون كلیه افراد هر محل باید در قسمت محله خود حاضر شوند، وقت تمرینات و تعلیمات و تربیت ورزش چنین است: كودكان و مردان در طلیعه صبح، پیرمردان در روزهای معین وقتی كه می‌توانند، ولی جوانان همه وقت. اینان هر شب در اطراف ابنیه دولتی و حكومتی با اسلحه می‌ خوابند، عده روسای این شعب كه مسئول تربیت و ورزش هستند 12 است، زیرا در پارس 12 طایفه وجود دارد.

... این تربیت تا سن 16 تا 17 سالگی است سپس طفل داخل طبقه نوجوانان می‌شود، اینها به كارهای عام‌المنفعه گمارده شده اغلب در شكار شاهی، با شاه بیرون می‌آیند. پارسیان شكار را آموزشگاه حقیقی جنگ می‌پندارند، جوانان در شكار سحرخیزی، در سرما و گرما بردباری، راه رفتن و دوندگی و تیراندازی و آمادگی روحی و چابكی را فرا می‌گیرند...»
در سایر تمرینات ورزشی آنروز ایرانیان متمدن، آن عصر را مسخر خود ساختند. شرح این فتوحات در كتاب آسمانی تورات و كتابهای تاریخی و بر سینه كوهها ثبت و ضبط گردیده است.